ارتباط غیرکلامی در مذاکره و زندگی روزمره
ارتباط غیرکلامی و زبان بدن در مذاکره از جمله بحث‌هایی است که همیشه مورد توجه و علاقه مذاکره کنندگان قرار داشته است.
اگر چه معمولاً در گفتگوهای متعارف، اکثر مردم زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی را به یک معنا به کار می‌‌برند یا معنای آنها را شبیه هم در نظر می‌گیرند.
اما اگر بخواهیم دقیق‌تر سخن بگوییم، باید زبان بدن را یکی از زیرمجموعه‌های ارتباط غیرکلامی در نظر بگیریم.
ارتباط غیرکلامی چیست؟ مروری بر تعریف ارتباط غیرکلامی
در تعریف ارتباط غیرکلامی می‌توان گفت:
هر پیامی که به کمک ابزاری غیر از کلمات برای طرف مقابل ارسال می‌شود، یک پیام غیرکلامی است و دانشی که مجموعه پیامهای غیرکلامی و شیوه ارسال و نحوه تاثیر آنها بر مخاطب را بررسی و تحلیل می‌کند، دانش ارتباط غیرکلامی نامیده می‌شود.
باید به خاطر داشته باشیم که کلمات و ارتباط کلامی در تاریخ بشر ،پدیده های نسبتا جدیدی هستند .
در مقابل ،ارتباط غیر کلامی ریشه و سابقه ایی بسیار طولانی دارد .به همین دلیل ،هنوز هم بخشی از ذهن ما در هر شکلی از ارتباط ، بر زوی پیام های غیر کلامی متمرکز است و از این پیام ها ، برای درک و تفسیر بهتر و نیز اعتبار سنجی پیام های کلامی استفاده می کنیم.
انواع ارتباط غیرکلامی (طبقه بندی سه گانه)
اگر بخواهیم زیر مجموعه های دانش ارتباط غیرکلامی را به صورت دقیق‌تر بررسی کنیم، می‌توانیم سه حوزه‌ی زیر را مورد توجه قرار دهیم:
بدن
زمان
فضا
البته این نوع تقسیم‌بندی‌ها سلیقه‌ای هستند و صرفاً با هدف خُرد کردن بحث‌ها و درس‌ها انجام می‌شوند.
به همین علت، ممکن است شیوه‌های دیگری را هم در کلاس‌ها و کتابها ببینید.
زبان بدن: پیامهای ارسال شده توسط بدن
زبان بدن یا Body Language، بخشی از ارتباط غیرکلامی است که بر پایه‌ی بخش‌های مختلف بدن شکل می‌گیرد.
از جمله زیرمجموعه‌های زبان بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ژست های بدن
حرکات دست و پا
لمس کردن دیگران (مثل دست گذاشتن بر روی شانه‌ی یک نفر)
حالت ایستادن و نشستن
نحوه دست دادن
علائم چهره و حالات مختلف صورت
ارتباط چشمی
زاویه بدن
معمولاً لحن و حجم صدا و شکل بیان را نیز در همین بخش طبقه‌بندی می‌کنند.
پیامهای ارسال شده از طریق فاصله، ابعاد فیزیکی، اشیاء و چیدمان محیط
ابعاد میزی که برای اتاق کار خود انتخاب می‌کنیم و موقعیت آن میز در دفتر کارمان، می‌تواند برای کسی که وارد اتاق‌مان می‌شود، پیام‌هایی به همراه داشته باشد.
هم‌چنین فاصله و موقعیتی که هنگام نشستن در یک جلسه و مهمانی، نسبت به سایر افراد حاضر در آن‌جا انتخاب می‌کنیم نیز، حامل پیام‌هایی برای دیگران است.
میزان تراکم فیزیکی در یک جمع هم، می‌تواند بر ارتباطی که میان اعضای آن جمع شکل می‌گیرد تأثیر داشته باشد.
حضور ده نفر در ویلایی که برای ۵۰ نفر طراحی شده در مقایسه با حضور همان ده نفر در ویلایی که برای ۵ نفر طراحی شده است، می‌تواند تاثیرات محسوسی روی تمام پیامهای رد و بدل شده در یک مسافرت داشته باشد.
در جلسه‌ی کاری، من کنار چه کسی می‌نشینم؟ وقتی مهمان به خانه می‌آید، او را کجا می‌نشانم؟ موبایلم را در یک گفتگو در کجا قرار می‌دهم؟ کیفم را روی زمین می‌گذارم یا صندلی مقابل؟
صندلی خودم را در کجای اتاق قرار می‌دهم؟ بزرگترین تصویر از لوگوی شرکت را کجا نصب کرده‌ام؟ در راهروی شرکت؟ پشت میز منشی؟ یا در اتاق خودم؟
یکی از بخش‌های سه‌گانه‌ی دانش ارتباطات غیرکلامی می‌کوشد پیامهای مربوط به فاصله، قلمرو، فضای فیزیکی و چیدمان محیط را بررسی و تحلیل کند.
از جمله‌ی مباحث این بخش می‌توان به سرفصل‌های زیر اشاره کرد:
قلمرو فیزیکی و فاصله
چیدمان افراد و اشیاء نسبت به یکدیگر
موانعی که بین خود و طرف مقابل قرار می‌دهیم
انتخاب مدل و رنگ و طرح پوشش و لباس
عطر و بویی که در محیط وجود دارد یا فرد استفاده می‌کند
رنگ‌هایی که در اطراف خود به کار می‌گیریم
نگاه به زمان و نحوه انتخاب زمان
قضاوت شما درباره‌ی کسی که دیر وارد یک جلسه می‌شود چیست؟
آیا پیش آمده که جایی، عمداً دیر در محل قرار حاضر شوید؟
بالعکس؛ آیا شرایطی بوده که تأکید داشته باشید زودتر از زمان توافق شده به محل قرار برسید؟
اعتراض خود را نسبت به حرف طرف مقابل در چه زمانی اعلام می‌کنید: در میانه‌ی صحبت‌هایش؟ یا وقتی تمام حرف‌هایش را مطرح کرد؟
آیا گلایه‌ی خود را از رفتار دوست‌تان در یک مهمانی، در همان مهمانی به او می‌گویید یا ترجیح می‌دهید پس از ترک مهمانی با او صحبت کنید؟ آیا پیش آمده که ترجیح بدهید صبر کنید و وقتی چند ماه از آن مهمانی گذشت، گلایه‌ی خود را مطرح کنید؟
این‌ها نمونه‌هایی از نقش زمان در برقراری ارتباط هستند.
ما به سادگی با زمان بازی می‌کنیم و معنای یک جمله یا رفتار مشخص را با انتخاب یک زمان متفاوت، تغییر می‌دهیم.
پرداختن به هر یک از موضوعات فوق و زیرمجموعه‌های آنها، نیازمند درس‌های متعددی است.
اما با در نظر داشتن این چارچوب، جایگاه هر یک از مباحث ارتباط غیرکلامی در کل درس برای شما شفاف‌تر و مشخص‌تر خواهد بود.